آب مروارید چشم که در علم پزشکی با نام کاتاراکت شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی است که به تدریج باعث کاهش بینایی و حتی در موارد پیشرفته منجر به نابینایی می‌شود. این عارضه معمولاً در افراد بالای ۶۰ سال دیده می‌شود، اما ممکن است در سنین پایین‌تر نیز به دلایل مختلفی مانند بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف برخی داروها رخ دهد.
اگر هنگام مطالعه، رانندگی یا تماشای تلویزیون احساس می‌کنید که دیدتان تار شده یا نور چراغ‌ها را بیش از حد درخشان و آزاردهنده می‌بینید، ممکن است به این عارضه مبتلا شده باشید. خوشبختانه، این بیماری قابل درمان است و امروزه روشهای پیشرفته‌ای برای رفع آن وجود دارد.
در این مقاله از وب‌سایت دکتر علی ارجمندی (متخصص و جراح چشم در کرمانشاه)، به بررسی علل، علائم، انواع، روشهای درمان و پیشگیری از آب مروارید چشم می‌پردازیم. اگر برای درمان این عارضه نیاز به مشاوره دارید، می‌توانید فرم زیر را تکمیل کنید تا با شما تماس بگیریم.
آب مروارید چشم (کاتاراکت) چیست؟
آب مروارید یک بیماری چشمی است که در آن عدسی شفاف چشم به مرور زمان کدر می‌شود. این مشکل باعث می‌شود دید فرد تار، مه‌آلود یا کم‌نور شود. در حالت طبیعی، عدسی چشم نور را به درستی روی شبکیه متمرکز می‌کند تا تصویر واضحی ایجاد شود، اما وقتی این عارضه ایجاد شود، این شفافیت از بین می‌رود و فرد به تدریج با مشکل بینایی روبه‌رو می‌شود.
علل ایجاد آب مروارید
عوامل مختلفی در بروز آب مروارید نقش دارند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن: شایع‌ترین علت بروز این بیماری است.
- بیماری‌های زمینه‌ای: مانند دیابت که خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
- مصرف برخی داروها: از جمله کورتیکواستروئیدها که موجب تسریع کدر شدن عدسی می‌شوند.
- قرار گرفتن در معرض نور فرابنفش (UV): تماس طولانی با نور خورشید بدون استفاده از عینک محافظ می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن و مصرف الکل: دو عامل مهم در افزایش احتمال بروز کاتاراکت.
- سابقه خانوادگی: نقش ژنتیک در بروز این بیماری تایید شده است.
- آسیب‌های چشمی: ضربه یا جراحی‌های قبلی می‌تواند زمینه‌ساز این بیماری باشد.
علائم و نشانه‌های آب مروارید
آب مروارید معمولاً به‌صورت تدریجی ایجاد می‌شود و فرد در ابتدا متوجه کاهش بینایی خود نمی‌شود. مهم‌ترین علائم آن شامل:
- تاری دید و کاهش وضوح بینایی
- دیدن هاله‌های نور در اطراف منابع نوری
- حساسیت به نور شدید (فتوفوبیا)
- کاهش دید در شب
- تغییر مداوم شماره عینک یا لنز تماسی
- دید دوگانه در یک چشم
انواع آب مروارید
برای درک بهتر، انواع کاتاراکت در جدول زیر آورده شده است:
| نوع آب مروارید | توضیحات |
|---|---|
| وابسته به سن | شایع‌ترین نوع، که با افزایش سن به‌تدریج ایجاد می‌شود. |
| مادرزادی | در بدو تولد یا اوایل کودکی ظاهر می‌شود و می‌تواند ارثی باشد. |
| ناشی از بیماری یا داروها | معمولاً در اثر بیماری‌هایی مانند دیابت یا مصرف داروهای خاص ایجاد می‌شود. |
| ناشی از ضربه | در اثر آسیب فیزیکی به چشم به وجود می‌آید. |
روشهای تشخیص آب مروارید
تشخیص آب مروارید چشم توسط متخصص و جراح چشم همچون دکتر علی ارجمندی انجام می‌شود. اگر علائمی مانند تاری دید، کاهش وضوح بینایی یا حساسیت به نور دارید، پزشک از روشهای زیر برای بررسی و تشخیص این بیماری استفاده می‌کند:
1. معاینه بینایی (تست حدت بینایی): در این آزمایش، پزشک از شما می‌خواهد که حروف یا اعداد روی یک چارت (چارت اسنلن) را از فواصل مختلف بخوانید.
2. بررسی عدسی با لامپ اسلیت (Slit Lamp Exam): یک لامپ مخصوص میکروسکوپی برای بررسی دقیق بخش‌های مختلف چشم، از جمله قرنیه، عنبیه و عدسی استفاده می‌شود. این ابزار به پزشک کمک می‌کند تا کدورت و تغییرات عدسی را تشخیص دهد.
3. معاینه ته چشم (افتالموسکوپی یا معاینه شبکیه): در این روش، پزشک با قطره‌های مخصوص مردمک را گشاد کرده و شبکیه چشم و عصب بینایی را بررسی می‌کند.
4. تست حساسیت به کنتراست و درک رنگ‌ها: این تست بررسی می‌کند که چقدر توانایی تشخیص رنگ‌ها و تضادهای نوری را دارید.
5. بررسی واکنش به نور و خیرگی: افراد مبتلا به این عارضه معمولاً در برابر نورهای قوی مانند چراغ ماشین یا نور خورشید احساس خیرگی شدید دارند. پزشک ممکن است این حساسیت را با تاباندن نور مستقیم به چشم آزمایش کند.
6. توپوگرافی و توموگرافی چشم (در موارد خاص): در برخی موارد، برای بررسی ساختار دقیق قرنیه و عدسی، پزشک ممکن است از سی‌تی‌اسکن چشم (OCT) یا توپوگرافی قرنیه استفاده کند.
روشهای درمان آب مروارید چشم
آب مروارید با گذشت زمان پیشرفت می‌کند و باعث کاهش دید می‌شود. در مراحل اولیه، برخی تغییرات در سبک زندگی ممکن است به بهبود موقت بینایی کمک کند، اما تنها راه‌حل قطعی برای درمان آب مروارید، جراحی است. در ادامه به بررسی این روش‌ها خواهیم پرداخت.
۱. درمان غیرجراحی (مدیریت موقت آب مروارید)
در مراحل اولیه بیماری، برخی روش‌ها می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند، اما قادر به درمان این عارضه نیستند:
تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب:
- مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند ویتامین C و E (مرکبات، اسفناج، مغزها)
- خودداری از سیگار کشیدن و مصرف الکل که می‌توانند پیشرفت بیماری را تسریع کنند
- استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV برای محافظت از چشم‌ها در برابر نور خورشید
استفاده از عینک‌های مخصوص و نورپردازی مناسب:
- تغییر نمره عینک یا استفاده از لنزهای مخصوص ضد بازتاب
- افزایش روشنایی محیط برای کاهش تاری دید
- استفاده از عینک‌های پلاریزه برای کاهش خیرگی و حساسیت به نور
این روش‌ها فقط به بهبود موقتی کیفیت دید کمک می‌کنند، اما نمی‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.
۲. جراحی آب مروارید (تنها راه‌حل قطعی درمان)
وقتی آب مروارید پیشرفت کند و بینایی فرد را مختل کند، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. این جراحی یکی از موفق‌ترین و پرکاربردترین جراحی‌های چشم در سراسر جهان است.
روشهای جراحی آب مروارید:
| روش جراحی | توضیحات |
|---|---|
| فیکوامولسیفیکاسیون (Phacoemulsification) | رایج‌ترین روش که در آن از امواج اولتراسونیک برای خرد کردن عدسی کدر شده استفاده می‌شود و سپس با مکش از چشم خارج می‌شود. این روش به دلیل برش کوچک‌تر و بهبودی سریع‌تر، محبوب‌ترین گزینه است. |
| اکسترا کپسولار کاتاراکت (ECCE) | برای موارد پیشرفته‌تر آب مروارید استفاده می‌شود. در این روش، عدسی کدر شده به‌طور کامل از چشم خارج شده و یک عدسی مصنوعی جایگزین آن می‌شود. نیاز به برش بزرگ‌تری دارد و دوره بهبودی آن کمی طولانی‌تر است. |
| جراحی با لیزر فمتوثانیه | یکی از روشهای پیشرفته که از لیزر فوق دقیق برای ایجاد برش و خرد کردن عدسی استفاده می‌کند. دقت بالاتر و کاهش آسیب به بافت‌های اطراف، از مزایای این روش است. با این حال، هزینه بیشتری نسبت به روشهای سنتی دارد. |
اگر آب مروارید پیشرفت کرده و بینایی را مختل کرده است، جراحی تنها راه درمان قطعی است. روشهای غیرجراحی فقط در مراحل اولیه می‌توانند موقتاً به بهبود علائم کمک کنند، اما در نهایت، بیمار نیاز به جراحی برای بازگرداندن بینایی طبیعی خود خواهد داشت. برای انتخاب بهترین روش جراحی و دریافت مشاوره درمورد درمان این عارضه توسط بهترین جراح چشم، می‌توانید فرم زیر را تکمیل کنید تا با شما تماس بگیریم.
خطرات و عوارض درمان نشدن آب مروارید
- تشدید تاری دید و نابینایی پیش‌رونده
- افزایش خطر سقوط و تصادفات
- نابینایی دائمی در موارد حاد
اگر آب مروارید چشم درمان نشود، می‌تواند منجر به کاهش شدید بینایی و در نهایت کوری شود. با پیشرفت بیماری، لنز طبیعی چشم کدر شده و نور به درستی وارد چشم نمی‌شود، که باعث تار شدن و اختلال در دید می‌شود. این وضعیت می‌تواند عملکرد روزانه فرد را تحت تأثیر قرار دهد، مانند رانندگی، مطالعه یا حتی انجام کارهای ساده. در موارد شدیدتر، کاتاراکت درمان‌نشده می‌تواند به عوارضی مانند فشار چشم بالا منجر شود که ممکن است آسیب دائمی به عصب بینایی وارد کند.
مراقبت‌های بعد از عمل آب مروارید
پس از عمل آب مروارید، معمولاً نیاز است که مراقبت‌های خاصی را به مدت یک هفته تا ده روز رعایت کنید. در این مدت، چشم‌ها باید از هر گونه فشار، تماس با آب و آلودگی محافظت شوند. همچنین باید داروهای تجویز شده توسط پزشک را به دقت مصرف کنید. برای جلوگیری از آسیب به چشم، بهتر است تا یک ماه از فعالیت‌های فیزیکی سنگین و شنا خودداری کنید.
- استفاده منظم از قطره‌های چشمی تجویز شده
- خودداری از فعالیت‌های سنگین و خم شدن
- استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از چشم
- مراجعه منظم به چشم‌پزشک برای بررسی وضعیت بهبودی
روشهای پیشگیری از آب مروارید چشم
- استفاده از عینک‌های ضد UV هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند سبزیجات و میوه‌ها
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- کنترل بیماری‌های مزمن مانند دیابت
سوالات متداول
۱. آیا آب مروارید فقط در سالمندان رخ می‌دهد؟
خیر، این بیماری ممکن است در هر سنی، حتی در نوزادان (کاتاراکت مادرزادی) ایجاد شود.
۲. آیا جراحی آب مروارید دردناک است؟
خیر، این جراحی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام شده و بیمار دردی احساس نمی‌کند.
۳. چه مدت پس از جراحی می‌توان به فعالیت‌های روزمره بازگشت؟
معمولاً بعد از چند روز می‌توان فعالیت‌های سبک را آغاز کرد اما برای فعالیت‌های سنگین حداقل دو هفته زمان نیاز است.
۴. آیا امکان بازگشت این عارضه پس از جراحی وجود دارد؟
عدسی کدر شده کاملاً خارج می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است کپسول پشت عدسی کدر شود که با لیزر درمان می‌شود.
جمع‌بندی
آب مروارید چشم یک بیماری شایع ولی قابل درمان است. تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع می‌تواند از مشکلات جدی بینایی جلوگیری کند. اگر علائمی مانند تاری دید، حساسیت به نور و تغییر مداوم شماره عینک دارید، بهتر است برای معاینه به یک متخصص و جراح چشم همچون دکتر علی ارجمندی مراجعه کنید. رزرو نوبت دکتر علی ارجمندی از طریق همین وب سایت امکان‌پذیر است و در صورت نیاز به مشاوره تلفنی، می‌توانید فرم زیر را تکمیل کنید تا با شما تماس بگیریم.
